Sahnenin Dışındakiler, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bir romanıdır. 1973 yılında yayımlanmıştır ve 100 Temel Eserlerden bir tanesidir.
Sahnenin Dışındakiler Kitap Özeti
1920 yılına dönerken, Sahnenin Dışındakiler, Cemal’in üniversite eğitimi için İstanbul’a gelmesiyle başlar. Akrabası Behçet Bey’in evine gitmek üzere yola çıkan Cemal, çocukluğunun geçtiği şehirdeki büyük değişiklikleri fark eder. İşgali görmekte olan şehir, yabancı askerlerle dolup taşmaktadır. Tarihi yapıların birçoğu yıkılmış, Cemal bu duruma üzülür. Mahallesine geri dönmeye karar verir, eski evlerini ziyaret etmek isteyerek.
Elagöz Mehmet Efendi Mahallesi’ne varınca, geçmişe dönerek Vefa Lisesi’nde okuduğu günleri hatırlar. İçten içe Sabiha adlı komşularının kızına duyduğu sevgiyi koruyan Cemal, şehrin değişimine tanıklık eder. İhsan’la tanıştıktan sonra, edebiyat, sanat ve tarih üzerine sohbetlere başlarlar. İhsan’ın kültür ve bilgeliği Cemal’i etkiler, düşüncelerini şekillendirir.
Kudret Bey’in İtalya’daki görevinin sona ermesiyle geri dönmesi, Sabiha ve Cemal’in yaşamlarında önemli bir rol oynamaya başlar. Sabiha, İhsan’ın etkisiyle özgürlüğüne düşkün bir kadın olma arzusunu geliştirir. Cemal, Sabiha’nın İhsan’la olan bağını kıskanırken, Kudret Bey, önemli fikirleriyle konuşmalara liderlik eder.
Sabiha, kadın haklarına duyduğu ilgiyi arttırır, ancak ailesi bu düşünceleri kabul etmez ve onu döver. İhsan’ın etkisi altında, Cemal, İttihat ve Terakki partisiyle ilişkilidir. Bu dönemde Sabiha, tiyatro ve oyunculukla ilgilenmeye başlar.
Cemal, geçmişi hatırlayarak Sabiha’yı aramaya karar verir. İhsan’ın evine giderek Sabiha’dan haber almayı umar. Ancak İhsan’ın değiştiğini fark eder ve İttihat ve Terakki yanlısı olduğunu keşfeder. İhsan’ın beklediği ilgiyi bulamayan Cemal, hemen yeni bir görevle gönderilir.
Tevfik Bey’e gitmesi gerektiği görevini alan Cemal, oradan Sabiha’nın yaşamının kötü bir döneme girdiğini öğrenir. Sabiha, Muhtar adlı bir adamla evlenmiştir ve Cemal, onun mutsuz olduğunu düşünür. Hemen Sabiha’yı bulma kararı alır ve Tevfik Bey’le Boğaz’da gezintiye çıkar. Ancak, bu gezide düşman askerlerine karşı tepki gösterirler.
Ertesi gün, Cemal, İstanbul’un karmaşasına daha fazla dahil olmadan kaçmak ister, ancak olaylar bunu engeller. İhsan ile birlikte Tepebaşı’na çıktıklarında, şehrin nasıl değiştiğini anlarlar. Bir Rus lokantasında otururken, İhsan’ın kendisine yeni bir görev verdiğini öğrenir. Bu görev, Nasır Paşa ile ilişki kurmaktır, onun hatıralarını yazmaktır.
Nasır Paşa, Cemal’e güvenerek kâtipliğini kabul eder. Cemal, burada birçok kişiyle tanışır, Kudret Bey dahil. Sabiha ile ilgili birçok detayı Kudret Bey’den öğrenir. Ancak, Sabiha’nın yaşamındaki karmaşık durumu anlamak için Muhlis Bey’in yanına gittiğinde daha kötü bir haberle karşılaşır. Nasır Paşa öldürülmüş, İhsan ise tutuklanmıştır.
Cemal, Sabiha’yı bulmaya devam ederken, her an yeni bir gelişmeyle karşılaşır. Şehir savaşın etkisi altındadır, insanlar gerilmiş ve endişeli bir halde dolaşmaktadır. Cemal, her zaman Sabiha’yı arar, ancak bir süre boyunca onu göremez. Bir gün, Sabiha’nın kocası Muhtar ile karşılaşır ve onların yaşamlarının iç karartıcı olduğunu düşünür.
Nasır Paşa’nın ölümü ve İhsan’ın tutuklanması, Cemal’i daha da karmaşık bir durumun içine iter. Muhlis Bey’in yanına gittiğinde, Sabiha’nın bulunması ve yaşadığı karmaşık duyguları öğrenmek için daha fazla çaba sarf etmek zorunda kalır. Geceyi Madam Elekciyan’ın pansiyonunda geçirir. Ertesi gün, Behçet Bey’in evine giderek bu karmaşanın tam ortasında kendisini bulur.
Cemal, Sabiha’nın izini sürmeye devam ederken, her an yeni bir sürprizle karşılaşmaya hazır olmalıdır. Sahnenin Dışındakiler, Anadolu gibi zor durumdaki bir toplumun karmaşık ve çalkantılı bir dönemini yansıtmaktadır.
