Mor Salkımlı Ev, Halide Edib Adıvar’ın çocukluk günlerinden 1918 yılına kadar olan anılarını anlattığı roman kitabıdır. 1963 yılında, yazarın ölümünden hemen önce kitap olarak yayımlanmıştır. 100 Temel Eserdir.
Mor Salkımlı Ev Kitap Özeti
Yazar, kitaba küçükken yaşadığı olayları anımsayarak başlıyor. İlk hatıraları Mor Salkımlı Ev ve annesiyle ilgili olup, ancak annesinin kaybıyla kısa sürer. Annesinin cenazesinde gördüğü safran rengi örtü, yazarın korkularına ve nefretlerine damgasını vurur. Babası, saray görevlisi Edip Bey’dir ve evlerinde ilk başta Rasim Dadı ve Ali Lala görevlidir.
Yazar, Rasim Dadı’yı sevmez ve bu durum aileye bildirilmesinden korkulur. Bir gün, yazarı döverken bunu gören anneannesi, görevlileri evden uzaklaştırır. Babasının saraya gitmesini izlemek, yazarın annesinin ölümünden sonraki en sevdiği şeydir. Bir gün babasının nöbetçi olarak kaldığı yeri görmek isteyen yazar, seyis aracılığıyla babasına ulaşır.
Daha sonra yazar, ailesinden tanımadığı kişilerle başka bir evde tanışır. Bu kişiler arasında en çok dayısının oğlu Refat ve on yaşındaki ablası Mahmure ön plandadır. Babasının başka bir kadınla evlenmesiyle başka bir eve taşınırlar. Yazar, yeni annesiyle iyi anlaşır ve hastalanınca Mor Salkımlı Ev’e geri döner.
Yazar, çocukluktan gençliğe geçerken, hatıralarını bir film gibi hatırlamaya başlar. Mektebe ilk gidişi, ilk azarı, en iyi arkadaşı Şayeste ile geçirdiği bayramlar gibi anılarını paylaşır. Yazar, kurbanlara duyduğu acıyı dinî vazife olarak bilmekle birlikte, okuduğu “Serencam” kitabının etkisiyle bu duygularını teselli eder.
Mor Salkımlı Ev’den taşınmalarıyla birlikte yazar, Üsküdar’a yerleşir. Eğinli Ahmet ile tanışması, Türk Halk Edebiyatı’nı sevmesi, ikinci kardeşinin doğumu ve babasının başka kadınlarla evlenmesiyle geçen yaşamına dair detayları anlatır. Yazarın eğitim hayatındaki dönemlere ve öğretmenleriyle olan ilişkisine odaklanır.
Yazar, bir süre sonra tekrar Mor Salkımlı Ev’e döner ve ailesiyle birlikte vakıf okulu kurar. Balkan Harbi’nin etkileri, İttihat ve Terakki’nin başarısızlıkları, yazarın Arap Diyarı’ndaki çalışmaları ve yaşadığı zorluklar gibi önemli olayları detaylı bir şekilde anlatır. Yazarın evlilikleri, çocukları ve ailesiyle geçirdiği zaman içerisindeki değişimler de vurgulanır.
Son olarak, yazarın Birinci Dünya Savaşı dönemi ve savaşın etkileriyle başa çıkma çabalarını, yaşadığı zorlukları ve bu dönemdeki toplumsal değişimleri ele alır. Yazarın eğitim ve öğretimle ilgili çabaları, Arap Diyarı’ndaki yardım çalışmaları, yaşadığı kişisel kayıplar ve toplumsal olaylar üzerinden geniş bir perspektifle yaşam hikayesini anlatır.
