Kutadgu Bilig’den Seçmeler, Kutadgu Bilig, Türk-İslam Edebiyatı’nın ilk eseri olarak bilinir ve Türklerde devlet ve yönetim anlayışı ile Türk-İslam felsefesinin dünya görüşü ve beşeri kavramlarına ışık tutar. 1435 yılında bulunan ve Uygur Türkçesi ile yazılan ilk nüshaları, Wilhelm Radloff tarafından 1871 yılında tercüme edilmiş ve sadece Türk Edebiyatı değil, aynı zamanda Dünya Edebiyatı’nı da etkilemiştir.
Kutadgu Bilig‘den Seçmeler, şiir mesnevi türünün ilk örnekleri arasında yer alsa da, daha çok bir ‘siyasetname’ olarak tanınır. Beyitler halinde yazılmış olup toplamda 6645 beyte sahiptir. Ayrıca, esere ve yazarına yönelik orijinalinde bulunan önsöz ve 77 beyit içeren mesnevinin, bir başka kişi tarafından yazıldığına dair kabul görmüş bir kanı bulunmaktadır.
Kutadgu Bilig’den Seçmeler Kitap Özeti
Kutadgu Bilig’den Seçmeler, temel olarak adalet, devlet, akıl ve kanaat arasındaki ilişkileri Kün Toğdı (Adalet), Ay Toldı (Devlet), Öğdülmüş (Akıl) ve Ogdurmuş (Kanaat) isimli kahramanlar arasında geçen konuşmalar yoluyla anlatmaya çalışır.
Giriş Bölümü:
Kutadgu Bilig’in giriş bölümü, siyasetnamenin ana karakterleriyle tanıştırırken, bu kahramanlar arasındaki olay zincirini başlatmadan önce onların tanışmalarını anlatır. Kitabın öne çıkan karakterlerinden biri olan Kün Toğdı, devleti temsil eden bir bey olarak bilge insanların bilgisine ihtiyaç duymaktadır.
Ay Toldı ise kişiliği oturmuş ve faziletli bir genç olarak, Kün Toğdı’nın hizmetine girmek amacıyla yollara düşer. Beye yakın bir isim olan Küsemiş’in aracılığıyla bu dileğini gerçekleştirir ve Ay Toldı, Kün Toğdı’nın huzuruna çıktığı ilk günden itibaren donanımı, fazileti ve bilgeliği ile dikkat çeker.
Ay Toldı ve Kün Toğdı arasındaki konuşmalar, insan olma ve adalet konularına odaklanarak, bir siyasetçinin ve insanın özellikleri hakkında okuyuculara önemli mesajlar iletmektedir. Ay Toldı ve Kün Toğdı arasında insan olmaya, adalete dair yapılan konuşmalar, bir siyasetçinin ve insanların özellikleri açısından çok şeyler anlatır okurlarına.
Gelişme Bölümü:
Ay Toldı’nın ölümü üzerine Kutadgu Bilig‘de yeni bir kahraman sahneye çıkar: Öğdülmüş. Ay Toldı’nın oğlu olan bu kahraman, kısa sürede sarayda yükselir ve adeta Kün Toğdı’nın sağ kolu olur.
Adalet Kün Toğdı nezdinde temsil edilirken, akıl ise Öğdülmüş nezdinde ifade bulur. Bu dönemde sahneye çıkan Ogdurmuş ise kendini dünyadan çekmiş ve itikada yönelmiştir. Ogdurmuş ile Kün Toğdı arasındaki konuşmalarda dünya ve ahiret hayatı üzerine anlamlı mesajlar verilir. Bu konuşmalar, eserin temel temasını oluşturan adalet, akıl, ve itikat gibi kavramlara derinlik katmaktadır.
Sonuç Bölümü:
Ogdurmuş’un gelişme bölümünde sahneye girmesiyle devlet yönetimi, akıl, insan olma perspektifinde ilerleyen konuşmalar dünya ve ahiret hayatı üzerinde ağırlık kazanır. Bu noktadan sonra Ogdurmuş’un ölümüne yaklaşması, eserin sonuç bölümünü hazırlar.
Ogdurmuş ile Öğdülmüş arasında geçen son konuşmalar, temel İslam düşüncesinin dünya ve ahiret hayatına bakışını özetler. Ogdurmuş’un ölümü ve bu ölüme karşı Öğdülmüş ile Kün Toğdı’nın duyduğu üzüntüleri içeren satırlar, Kutadgu Bilig‘in nihayetlendiği kısmı oluşturur. Bu son konuşmalar, eserin ana temasını pekiştirir ve okuyucuya dünya yaşamıyla birlikte ahiret perspektifinde derin bir düşünce sunar.
