Kelile ve Dimne kitabı, Arap dünyasında hala zevkle okunan ve neredeyse iki bin yıldır çok satan olan en popüler hikaye kitaplarından biridir. Fabl türünün ilk ve en önemli örneklerindendir. 100 Temel Eserden bir tanesidir.
Kelile ve Dimne Kitap Özeti
Kelile ve Dimne aslen Sanskritçe olarak yazılmış olup, muhtemelen dördüncü yüzyılda Keşmir’de yazılmıştır. Sanskritçe adı Panchatantra yani “Beş Konuşma” olarak bilinir. Kitap, tütorlerini çıldırtan ve babalarını çıkmaza sokan üç genç prense hitaben yazılmıştır. Krallığını en temel dersleri öğrenemeyen oğullarına emanet etmekten korkan kral, sorunu bilge vezirine bırakır ve vezir Panchatantra’yı yazar.
Kelile ve Dimne, hayvan masallarının kolayca sindirilebilir bir biçimde büyük pratik bilgelikleri gizleyen bir formunda kaleme alınmıştır. Altı ay sonra prensler bilgeliğe doğru yol almaya başlar ve sonrasında adaletle hüküm sürerler. İki yüz yıl sonra, Pers şahı kişisel doktoru Burzoe’yi ebedi yaşam sağladığı söylenen belirli bir otu bulması için Hindistan’a gönderir. Burzoe yerine Panchatantra’nın bir kopyasını getirir ve bunun okuyana büyük bir bilgelik verdiğini iddia eder. Şah, kitabı Eski Farsça olarak adlandırılan Pehlavi diline çevirtir ve çok beğenir. Çeviriyi sarayının özel bir odasında korur.
Üç yüz yıl sonra, Pers ve Yakın Doğu’nun Müslüman fetihinden sonra, İslam’a dönen bir Pers olan Ibn al-Mukaffa’, Burzoe’nin Pehlavi versiyonunu bulur ve Arapça’ya o kadar akıcı bir şekilde çevirir ki hala Arapça düz yazı örneği olarak kabul edilir. İki baş karakter olan Kalila ve Dimna adıyla anılan kitap, başta memurların eğitimi için yazılmıştır. Ancak o kadar eğlencelidir ki tüm sınıflar arasında popüler olmuş, Müslüman dünyasının folkloruna girmiş ve Araplar tarafından İspanya’ya taşınmıştır. Orada 13. yüzyılda Eski İspanyolcaya çevrilmiştir. İtalya’da matbaanın icadından sonra ortaya çıkan ilk kitaplardan biridir.
Sonrasında Yunanca’ya ve o versiyondan Latince, Eski Kilise Slavcası, Almanca ve diğer dillere çevrilmiştir. Arapça versiyonu Etiyopya, Süryanice, Farsça, Türkçe, Malayca, Cava dili, Lao dili ve Siam dili gibi dillere çevrilmiştir. 19. yüzyılda Hindustani’ye çevrilerek, 1,700 yıl önce Keşmir’de başlayan döngü tamamlanmıştır.
“Brahminler ülkesinde Dawran adında bin parsek uzanan bir bataklık vardı. Bataklığın ortasında Aydazinun adında bir şehir bulunuyordu. Şehir birçok doğal avantaja sahipti ve halkı refah içinde yaşayarak istedikleri gibi eğlenebiliyordu. Şehirde ve çevrede yaşayan tüm farelerin kralı olan Mahraz adında bir fare vardı. Onun yönetiminde şehirde ve çevresindeki diğer farelerin hepsi bulunuyordu. Ona işlerinde danışmanlık yapması için üç vezir vardı.
Bir gün tüm vezirler, farelerin kralının huzurunda çeşitli konuları tartışırken, kral şöyle dedi: “Sizce biz, babalarımızdan beri kedilere karşı hissettiğimiz kalıtsal korkudan kendimizi özgür kılabilir miyiz? Hayatımızda birçok konfor ve güzel şeylerimiz varken, kedi korkumuz her şeyin tadını çıkarmamızı engelliyor. Bu sorunu nasıl çözeceğimiz hakkında hepinizden tavsiye isteyeyim. Ne yapmamız gerektiğini düşünüyorsunuz?” İlk vezire, “Çok fazla çan toplamamızı ve her kedinin boynuna bir çan takmamızı öneriyorum, böylece onların geldiğini duyabilir ve deliklerimize saklanma vaktimiz olur” dedi.
Ardından kral, ikinci vezire dönerek, “Sizce meslektaşınızın önerisi hakkında ne düşünüyorsunuz?” diye sordu.
“Iyi bir fikir olduğunu düşünmüyorum” diye cevap verdi ikinci vezir. “Tüm çanları topladıktan sonra, en küçük yavru kedinin bile boynuna çan takacak cesaretin kimde olacağını düşünüyorsunuz? Bence şehirden göç edip bir yıl boyunca ülkeye yerleşmeliyiz, böylece şehir halkı, evlerini ve sofralarını yok eden kedilere ihtiyaçları olmadığını düşünecekler. Sonra onları kovarlar veya öldürürler ve kaçanlar ülkenin her yanına dağılıp vahşi olur, artık ev kedileri için uygun olmazlar. Sonra güvenli bir şekilde şehre geri dönebiliriz ve kedilerle hiç uğraşmadan sonsuza dek yaşayabiliriz.”
Daha sonra kral üçüncü ve en bilge vezire döndü. “Bu fikir hakkında ne düşünüyorsun?” diye sordu.
Üçüncü vezir cevap verdi: “Oldukça zayıf bir fikir,” dedi. “Eğer şehri terk edip ülkede yaşamaya gidersek, kedilerin tek bir yıl içinde ortadan kaybolacağını nereden biliyoruz? Ve yaşayacağımız zorluklar neler olacak? Vahşi hayvanlarla dolu bir orman, fareleri yemekten hoşlananlarla dolu ve onlar bize kedilerden çok daha fazla zarar verecekler.”
“Haklısın,” dedi kral. “Peki, ne yapmamız gerektiğini düşünüyorsun?”
“Tek bir plan düşünebiliyorum. Kral, şehirdeki ve banliyölerdeki tüm fareleri çağırıp, şehirdeki en zengin adamın evinde bir tünel inşa etmelerini ve on gün boyunca yeterli yiyecek depolamalarını emretmeli. Tünelde, evin her odasına açılan kapılar yapmalarını söyleyin. Sonra hepimiz tünelin içine gireceğiz, ancak adamın yiyeceklerine dokunmayacağız.
Bunun yerine, onun giysilerini, yataklarını ve halılarını tahrip etmeye odaklanacağız. Adam tahribatı görünce, ‘Açıkça buradaki tüm fareleri tek bir kedi halledemez! Ve bir kedi daha almak için harekete geçecek. Bunu yaptığında, tahribat miktarını artıracağız, gerçekten giysilerini parçalayacağız. Yine düşünecek ve bir kedi daha almak isteyecek. Ve tahribatı üç kat artıracağız. Bu da onu durdurmalı ve düşündürmeli. Kendi kendine şunu diyecek: ‘Tek kedi olduğunda zarar çok daha azdı. Ne kadar çok kedi alırsam, o kadar çok fare varmış gibi görünüyor.’
O zaman bir deney yapacak. Üç keden kurtulacak. Hemen her birini götüreceğimiz yere götüreceğiz, her birini eğiteceğiz, her biri sadece bir defa çan takacağı. Sonra hepsini geri getireceğiz ve şehirde serbest bırakacağız. İşte o zaman kedi korkusunu kıracağız. Halk kedileri yakaladığında, bir çan takmış olacak ve bir kedinin tehlikeli olduğunu bilecek. Ve halkımız, kedilerin yaklaşmasını bekleyerek kendilerini koruyabilecek. İşte bu şekilde kedilere karşı kalıcı bir çözüm bulabiliriz.”
Kral, üçüncü vezirin önerisini çok beğendi ve onu uygulamaya koymaya karar verdi. Fareler, tüneli inşa ettiler, yiyecek depoladılar ve planı başarıyla uyguladılar. İki hafta sonra, kral Mahraz memnuniyetle kedilerin korkulu bir şekilde çan takıldığı bir şehirde yaşadıklarını gördü. Fareler artık korku içinde değillerdi ve hayatlarını özgürce sürdürebiliyorlardı.
Bu hikaye, Kelile ve Dimne’nin sunduğu bilgeliği ve hayvan masallarının öğretici doğasını yansıtmaktadır. Kitap, insanların sorunlarını çözmek için strateji, akıllılık ve anlayışla yaklaşmaları gerektiğini vurgulayan hikayeleri içerir. “Kedilere Zil Takma” hikayesi de farelerin korkularını nasıl aşacaklarını gösterirken, insanların zorluklarla nasıl başa çıkabileceklerini anlamalarına yardımcı olur. Bu nedenle, “Kelile ve Dimne” gibi kitaplar hala bugün bile değerli bilgiler sunabilmektedir.
