Denemeler, 16. yüzyıl Fransız deneme yazarı Michel de Montaigne‘nin ilk kez 1580 tarihinde yayımlanan deneme türünden eseridir. 107 denemeden oluşmaktadır kitap.
Denemeler Kitap Özeti
Kitap, daha çok eğitim ve felsefe konularına değinen ve Orta Çağ dogmatizmini yıkan bir aydınlanma kitabıdır. Hümanist kültürün en önemli kaynaklarından biri olan bu yapıt, yazılmasının üzerinden 441 yıl geçmesine rağmen aydınların başucu kitabı olmayı sürdürmüştür. Sokrates’ten sonra insan üzerine eğilen en önemli düşünür kabul edilen Montaigne, bu kitabıyla Avrupa insanına özgür düşünmesini öğretmiştir.
Montaigne’nin kitabındaki belirtilen amacı, kendisini tamamen samimiyet ve dürüstlükle (“bonne foi”) anlatmaktır. Denemeleri aracılığıyla sunduğu insan doğası içgörüsü, onları geniş çevrelerde bu kadar çok okunmalarının sadece bir yan ürünüdür. Denemelerinin sonuçları derin ve geniş kapsamlı olmasına rağmen, eserinin iç çevresi dışında çok dikkat çekeceğini veya bunu umut etmediğini belirtmiştir. Denemelerine, “Ben bu kitabın konusuyum; bu kadar boş ve nafile bir konu üzerinde boş vakitlerinizi askıya almak mantıksız olurdu” diyerek başlamıştır.
Yazarın deneme konuları derin olanından önemsizine kadar tüm yelpazeyi kapsar. Başlıklar, Hüzün ve Keder Üzerine ve Vicdan Üzerine gibi ciddi konulardan, Kokular Üzerine ve Mektup Yazma gibi daha sıradan konulara kadar uzanır. yazar, Katolikler ile Protestan Huguenotlar arasındaki Fransız Din Savaşlarının en yoğun olduğu dönemde yazmıştır. 15. ve 16. yüzyılda Hristiyanlık, Protestan yazarların, kilise doktrinini akıl ve bilimle sorgulamaya çalıştığı bir dönemdir. Bu nedenle, bazı Katolik bilim adamları, tüm akıl ve bilimi itibarsızlaştırmak ve sadece iman aracılığıyla kilise doktrinini kabul etmek için şüpheciliği benimsemiştir.
Montaigne, araştırmalarının hiçbirinde, tüm çabalarına ve denemelerine rağmen, hiçbir kesinlik bulamamıştır. İnsan aklına ve deneyime olan güvenini sorgulamıştır. İnsanın sınırlı olduğunu, gerçeği tam anlamıyla veya kesinlikle kavramada doğal olarak sınırlı olduğunu düşünmüştür. Mutlak gerçeğin var olduğuna inanmasına rağmen, böyle bir gerçeğe ancak Tanrısal vahiy yoluyla erişilebileceğine inanmış ve çoğu konuda karanlıkta kalmışızdır. İnsan doğasının büyük çeşitliliği ve değişkenliğini, insanların kırılganlığıyla ilgili Rönesans düşüncesiyle uyumlu olarak, en temel özellikler olarak bulmuştur.
Bilim insanı Paul Oskar Kristeller’e göre, “dönemin yazarları, dünyevi varoluşumuzun acılarını ve kötülüklerini iyi bir şekilde farkındaydılar”. yazarın temsil eden bir alıntısı şöyledir: “Kendimden daha büyük bir canavar ya da mucize hiç görmedim.”
Martin Guerre davasını bir örnek olarak göstererek yazar, insanların kesinliğe ulaşamayacağını düşünmektedir. Felsefi şüpheciliği en iyi “Raymond Sebond’a Özür” adlı uzun denemesinde ifade etmiştir. yazar, düşüncelerin sadece bize geldiği için akıl yürütmeye güvenemeyeceğimizi savunur: onları gerçekten kontrol etmiyoruz. Ayrıca, hayvanlardan üstün olduğumuza dair iyi nedenlerimizin olmadığını söyler. İşkence altında elde edilen itiraflara şüpheyle yaklaşır ve böyle itirafların şüphelinin sadece işkenceden kaçmak için uydurulabileceğini belirtir.
“İnsanın Bilgisi Onu İyi Yapamaz” bölümünün ortasında “Ne biliyorum?” diye yazmıştır. Sebond üzerine olan denemesinde Hristiyanlığı savunmuştur. Yazar ayrıca, özellikle atomcu Lucretius gibi Hristiyan olmayan antik Yunan ve Roma yazarlarından birçok referans ve alıntı yapmıştır.
Montaigne, çocukların eğitimi konusunda somut örnekler ve deneyimin, eleştirel bir şekilde kabul edilmesi beklenen soyut bilginin öğretiminden daha tercih etmiştir.
Amerika’nın Avrupalıların sömürgeleştirmesine karşı çıkmış, yerli halk üzerinde getirdikleri acıyı kınamıştır.
